Хайлтын үр дүн

1.     Субьектив эрх зүйн агуулгад жам ёсны эрхээс гадна өөр хэм хэмжээ багтах уу? Түүнийг юу гэж нэрлэх вэ? Субьектив эрх зүйн агуулгад жам ёсны эрхээс гадна нийгэм дэх хувь хүний ​​эрх, үүргийг зохицуулдаг өргөн хүрээний хэм хэмжээ, дүрмийг хамааруулж болно. Жам ёсны эрхээс давсан энэ өргөн хүрээний хэм хэмжээг “эрх зүйн позитивизм” гэж нэрлэдэг. Жам ёсны эрх нь ихэвчлэн байгалийн хууль, философийн ёс суртахууны зарчмууд дээр үндэслэсэн, хүний ​​төрөлхийн эрхүүд юм. Жишээ нь амьд явах, эрх чөлөө, өмч хөрөнгөтэй байх, аз жаргалыг эрэлхийлэх зэрэг эрх. Жам ёсны эрхийг хүний ​​мөн чанараас үүдэлтэй түгээмэл бөгөөд өөрчлөгдөшгүй гэж үздэг. Харин эрх зүйн позитивизм нь хууль тогтоох байгууллага, засгийн газар, хууль эрх зүйн тогтолцоо зэрэг хүний ​​эрх мэдлийн хүрээнд бий болгосон хүний ​​гараар бүтээгдсэн хуулийг хэлнэ. Жам ёсны эрхээс ялгаатай нь хүний ​​шийдвэр, нийгмийн хэм хэмжээнээс хамаардаг. Позитив эрх зүй нь хууль тогтоомж, үндсэн хууль, дүрэм журам, шүүхийн шийдвэр болон тодорхой эрх мэдлийн хүрээнд зан үйлийг зохицуулдаг бусад эрх зүйн баримт бичгүүдийг агуулдаг. Нэг ёсондоо, жам ёсны эрх нь угаас хүний заяагдмал үндсэн эрх бол позитив эрх зүй нь хүний ​​нийгэмд зан үйлийг зохицуулах, эрхийг хэрэгжүүлэх, дэг журмыг сахиулах зорилгоор тогтоосон эрх зүйн орчин юм. Позитив эрх зүй нь тодорхой эрх зүйн тогтолцоо, эсвэл нийгмийн хүрээнд жам ёсны эрхийг кодчилох, өөрчлөх, бүр хязгаарлах боломжтой. 2.     Төр, түүний байгууллагаас гадуур эрх зүйн хэм хэмжээ үүсэх үү? Үүний учир шалтгааныг тайлбарлана уу? Эрх зүйн хэм хэмжээ нь төр, түүний институтээс гадуур байж болно. Төрөөс гадуур заншлын, олон улсын, шашны, үндэстэн дамнасан зэрэг эрх зүйн хэм хэмжээ нь янз бүрийн нөхцөл байдалд илрэн, оршин тогтнох хэд хэдэн шалтгаан бий. Төрийн албан ёсны институт байхгүй байсан ч хүмүүс заншлын хэм хэмжээний дагуу нийгмийн дэг журмыг сахиулж, нийгмийн харилцааг зан үйлээр зохицуулдаг. Эдгээр хэм хэмжээ нь нийтээр хүлээн зөвшөөрч, хэрэгжүүлдэг нийгэмд уламжлагдан ирсэн зан заншилд тулгуурладаг. Өмчлөх эрх, гэрлэлт, өв залгамжлал, маргааныг шийдвэрлэх зэрэг нийгмийн амьдралын асуудлуудыг заншлын эрх зүйгээр зохицуулах нь бий. Олон улсын эрх зүй нь улс орнууд болон олон улсын бусад оролцогчдын хоорондын харилцааг зохицуулах хэм хэмжээ, зарчмуудаас бүрддэг. Олон улсын эрх зүйн үндсэн субъект нь улс хэдий ч олон улсын байгууллага, төрийн бус оролцогчид, хувь хүмүүст олон улсын эрх зүй хамаарна. Олон улсын эрх зүй нь дипломат харилцаа , хүний ​​эрх , зэвсэгт мөргөлдөөн, худалдаа, байгаль орчин зэрэг янз бүрийн асуудлыг зохицуулдаг. Аль нэгэн улсаас хараат бусаар оршин тогтнож, гэрээ, заншил, олон улсын байгууллага зэрэг механизмаар хэрэгждэг. Олон нийгэмд шашны хууль, хэм хэмжээ, зарчмууд нь иргэний хуультай зэрэгцэн, эсвэл бүр оронд нь эрх зүйн тогтолцооны үндэс суурь болдог. Шашны эрх зүй нь ихэвчлэн ариун судар, эсвэл шашны эрх мэдлээс гаралтай. Ёс суртахууны зан үйл, гэр бүлийн харилцаа болон амьдралын бусад зүйлийг зохицуулдаг. Шашны эрх зүй нь олон улс орны төрийн эрх зүйн тогтолцоотой зэрэгцэн оршдог буюу тэдгээрт нөлөөлж, нийгэмд хэм хэмжээ, практикийг бүрдүүлдэг. Даяаршлаас улбаатайгаар улс орнууд хоорондоо харилцан уялдаа холбоотой байх үед, эрх зүйн хэм хэмжээ нь үндэсний хил хязгаарыг давж гарч байна. Үндэстэн дамнасан эрх зүйд олон улсын эрх зүйн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудын хэм хэмжээ, дүрэм хамардаг. Тухайлбал, худалдааны эрх зүй, оюуны өмчийн эрх зүй , хүний ​​эрхийн хууль, байгаль орчны хууль зэргийг дурдаж болно. Үндэстэн дамнасан эрх зүйн орчин нь олон улсын гэрээ, конвенц, үндэстэн дамнасан корпорацууд, ашгийн бус, төрийн бус байгууллагуудын үйл ажиллагаанаас хамаарч тодорхойлогддог. 3.     Төрийг байгаа зүйлийн болон байх ёстой зүйлийн үүднээс судлахын ялгаа. Аль талаас нь голчлон судалдаг вэ? Төрийг байгаа зүйлийн үүднээс судлах  нь улс ба төрийн тогтолцооны бодит үйл ажиллагаа, бүтэц, үйл явц, зан үйлийг судлах явдал юм. Энэ арга нь төр практикт хэрхэн ажилладаг талаарх эмпирик ажиглалт, дүн шинжилгээнд гол анхаарлаа хандуулдаг. Нөгөөтээгүүр, төрийг байх ёстой зүйл гэж судлах  нь сайн засаглалын норматив зарчим, үзэл баримтлал, үнэт зүйл, онолд суурилсан улс ба төрийн тогтолцоог үнэлэх явдал юм. Энэ хандлага нь ихэвчлэн ёс зүй, ёс суртахуун, философийн үүднээс удирддаг улс ба төрийн тогтолцооны хүсүүштэй шинж чанар, стандартыг тодорхойлох зорилготой. Төрийг байгаа зүйлийн үүднээс судлах асуудал Институт: Гүйцэтгэх, хууль тогтоох, шүүх эрх мэдлийг багтаасан төрийн тогтолцооны албан ёсны бүтэц, захиргааны байгууллага, хүнд суртлын дүн шинжилгээ. Үйл явц: Төрийн байгууллагуудын хүрээнд шийдвэр гаргах үйл явц, бодлого боловсруулах, хэрэгжүүлэх механизмын шалгалт. Зан төлөв: Улс төрчид, хүнд сурталтнууд, ашиг сонирхлын бүлэг, иргэд зэрэг оролцогч улсын үйлдэл, стратеги, сэдэл, харилцан үйлчлэлийн судалгаа. Эрх мэдлийн динамик: Эрх мэдлийн харилцаа, эрх мэдлийн хуваарилалт, төрийн тогтолцоо, улс ба төрийн хяналт, хариуцлагын механизмын дүн шинжилгээ. Төрийн бодлого: Нийгэмд тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэх, олон нийтийн хэрэгцээг хангах, бодлогын зорилгод хүрэхийн тулд төрөөс гаргасан бодлого, хууль тогтоомж, дүрэм журам, хөтөлбөрүүдийн үнэлгээ. Улс ба төрийн соёл: Нийгэм дэх улс ба төрийн зан үйлийг бүрдүүлдэг, засаглалын үйл явцад нөлөөлдөг давамгайлсан хандлага, итгэл үнэмшил, үнэт зүйл, хэм хэмжээний тухай ойлголт. Төрийг байх ёстой зүйл гэж судлах асуудал Норматив онолууд: Улс ба төрийн тогтолцоог үнэлэх үзэл санаа, зарчмуудыг санал болгодог ардчилал, либерализм, социализм, бүгд найрамдах улс зэрэг засаглалын норматив онолуудыг судлах. Шударга ёс ба тэгш байдал: Төрийн институт, бодлогын хууль ёсны байдал, үр нөлөөг үнэлэх шалгуур болох шударга ёс, тэгш байдал, хүний ​​эрхийн зарчмуудыг судлах. Ардчиллын үнэт зүйлс: Төрийн оролцоо, төлөөлөл, хариуцлага, ил тод байдал, хууль дээдлэх зэрэг ардчиллын зарчмуудыг засаглалын жишиг хэмжүүр болгон үнэлэх. Ёс суртахууны талаар анхаарах зүйлс: Төрийн үйл ажиллагааг явуулахдаа шударга, үнэнч байх, хүний ​​нэр төрийг дээдлэх, хариуцлагатай байх зэрэг ёс зүйн хэм хэмжээ, үнэт зүйлсийн дүн шинжилгээ хийх. Нийгмийн халамж: Иргэдийн сайн сайхан байдлыг дэмжих, нийгмийн тэгш бус байдлыг арилгах, нөөц боломжийн тэгш хуваарилалтыг хангахад төрийн гүйцэтгэх үүргийн үнэлгээ хийх. Сайн засаглал: Засгийн газрын үйл ажиллагааг сайжруулах зорилго болох үр дүнтэй, үр ашигтай, хариу үйлдэл үзүүлэх, хүртээмжтэй, тогтвортой байдал зэрэг сайн засаглалын шинж чанаруудыг шалгах. Эрдэмтэд болон бодлого боловсруулагчид төрийг байгаа болон байх ёстой   зүйл гэж аль аль хандлагаар судалснаар улс ба төрийн тогтолцоог боловсронгуй болгох, нийгэм дэх нийтлэг сайн сайхан байдлыг ахиулах, давуу тал, сул тал, сорилт бэрхшээл, боломжуудын талаар ойлголттой болдог. 4.     Монгол улсын төрийн үйл ажиллагаа Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, хэм хэмжээнд нийцэж буй эсэхийг судлах нь төрийг судлах ямар арга зүй вэ? Монгол улсын төрийн үйл ажиллагаа Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, хэм хэмжээнд нийцэж буй эсэхийг судлах нь төрийг байх ёстой зүйлийн хувьд судлах арга юм. Үүнийг эрх зүйн шинжилгээ, эмпирик судалгаа, харьцуулсан байдлаар хослуулан хийж болно. Тухайлбал, Монгол улсын Үндсэн хуулийн эх бичвэр, зүйл, нэмэлт, өөрчлөлт , шүүхийн тайлбар зэрэгт эрх зүйн нарийн шинжилгээ хийж, төрийн үйл ажиллагаанд хамаарах гол ойлголт, зарчим, хэм хэмжээ, заалтуудыг тодорхойлно. 5.     Төрийн тусгай болон ерөнхий онолууд хоорондоо ямар уялдаа холбоотой вэ? Төрийн онолыг ийнхүү ангилахын ач холбогдол юу вэ? Төрийн тусгай болон ерөнхий онолууд хамрах хүрээ, төвлөрч буй асуудлаараа хоорондоо уялдаа холбоотой. Төрийн тусгай онолууд нь тодорхой улсууд, эсвэл төрийн тогтолцооны нарийвчилсан үйл ажиллагаа, бүтэц, үйл ажиллагаа, зан үйлийг судалдаг. Тухайлбал, АНУ-ын засгийн газар, Их Британийн парламентын засаглал, Хятадын коммунист дэглэм зэрэг тодорхой улс ба төрийн байгууллагуудыг ойлгож, дүн шинжилгээ хийнэ. Тусгай онолууд нь янз бүрийн улс, тогтолцооны ижил төстэй байдал, ялгаа, тэдгээрийг харьцуулан судалдаг. Төрийн ерөнхий онолууд нь янз бүрийн улсууд болон төрийн тогтолцоонд бүх нийтээр үйлчлэх ерөнхий зарчим, үзэл баримтлал, тогтолцоог бий болгохыг зорьдог. Эдгээр онолууд нь тодорхой түүх, газарзүйн нөхцөл байдлаас үл хамааран тухайн төрийн мөн чанар, гарал үүсэл, чиг үүрэг, зорилгын талаарх үндсэн асуултуудыг судална. Эдгээрт Гоббс, Локк, Руссогийн сонгодог онолууд болон марксизм, либерализм, анархизм зэрэг орчин үеийн онолууд багтаж болно. Энэхүү ангиллын ач холбогдол нь төрийн онолын санал болгож буй ойлголтод оршдог. Тухайлбал, эрдэмтэн, судлаачид тусгай болон ерөнхий гэж төрийн онолыг ялган, ямар түвшинд шинжилгээ хийхээ тодорхой болгоно. Практикт тусгай онолууд нь улс ба төрийн бодит асуудлуудыг авч үздэг бодлого боловсруулагчид, дипломатчид, шинжээчдийн хувьд маш чухал бол,  ерөнхий онолууд нь засаглал, эрх мэдлийн талаарх өргөн хүрээний асуудлыг авч үздэг. Тусгай онолууд нь эмпирик нотолгоо, кейс судалгаанд тулгуурладаг бол, ерөнхий онолууд нь янз бүрийн салбаруудад хэрэглэгдэх үзэл баримтлалыг санал болгодог. Ж.Танан *** #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ТөрийнОнол #УлсБаТөрийнТухайОрчинҮеийнТөсөөлөл #ЭргэцүүлэхАсуултынХариулт #ТөрийгСудлахАргаЗүй #СубьективЭрхЗүй #ЖамЁсныЭрх #ЭрхЗүйнПозитизм #ЭрхЗүйнХэмХэмжээ #ЗаншлынЭрхЗүй #ОлонУлсынЭрхЗүй #ШашныЭрхЗүй #ҮндэстэнДамнасанЭрхЗүй #ТөрийгБайхЁстойЗүйлГэжСудлах #ТөрийгБайгааЗүйлийнҮүднээсСудлах #Локк #Гоббс #Руссо #ТөрийнТусгайОнолууд #ТөрийнЕрөнхийОнолууд

Уругвай улсын нийслэл Монтевидей хотноо 1933 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдөр Америк тивийн улс орнуудын Олон улсын VII хурлын үеэр батлагдсан Монтевидейн конвенц нь улс төрийн шалгуурыг хуульчилж, олон улсын эрх зүй дэх төрийн эрх, үүргийг тодорхойлсон олон улсын гол гэрээ юм. Өнөөг хүртэл энэхүү конвенц нь олон улсын эрх зүйн үндсэн баримт бичиг хэвээр байгаа бөгөөд улс орнууд, олон улсын байгууллагууд өргөнөөр хүлээн зөвшөөрсөн байдаг. Монтевидейн конвенц нь дөрвөн үндсэн зүйлээс бүрдэнэ. 1 дүгээр зүйл:   Улс нь олон улсын эрх зүйн биет бус этгээд ба дараах шаардлагыг хангана. Байнгын хүн амтай Тодорхой нутаг дэвсгэртэй Төр засагтай Бусад улстай харилцах чадвартай 2 дугаар зүйл:  Улс оршин тогтнох нь бусад улс хүлээн зөвшөөрөхөөс хамааралгүй болохыг тунхагласан. Өөрөөр хэлбэл, 1 дүгээр зүйлд заасан шалгуурууд нь бусад улсууд албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөгдөхөөс илүүтэй, төрт ёсны байдлыг тодорхойлдог байна. 3 дугаар зүйл:  Төрийн улс төрийн үүргийг тодорхойлсон байна. Бусад улсын эрхийг хүндэтгэх үүрэг Бусад улсын дотоод хэрэгт хөндлөнгөөс оролцохгүй байх үүрэг Гэрээ болон олон улсын эрх зүйн бусад эх сурвалжаас үүссэн үүргээ биелүүлэх үүрэг 4 дүгээр зүйл:  Конвенцын зарчмуудыг бусад улс хүлээн зөвшөөрсөн эсэхээс үл хамааран бүх улсуудад хэрэглэхийг баталсан. Монтевидейн конвенц нь улс төрийг тодорхойлох тодорхой бөгөөд нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн тогтолцоог бүрдүүлж, төрийн бүрэн эрхт байдал , нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, улс орнуудын олон улсын тавцан дахь зан үйлтэй холбоотой олон улсын эрх зүйн үндсэн зарчмуудыг тусгасан ач холбогдолтой. Төрт ёсны эрх зүйн ойлголтыг төлөвшүүлэхэд гол үүрэг гүйцэтгэсэн бөгөөд олон улсын эрх зүйн маргаан, дипломат хэлэлцээнд дурдсан байдаг. Зүүлт тэмдэглэл Гэрээний талууд: Бразил, Чили, Колумби, Коста-Рика, Куба, Бүгд Найрамдах Доминик Улс, Эквадор, Салвадор, Гватемал, Хайти, Хондурас, Мексик, Никарагуа, Панам, АНУ, Венесуэл. Гэрээнд нэгдэн орсон ч ёсчлоогүй улсууд: Аргентин, Парагвай, Уругвай, Перу. #LawyerBirdie   #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүй   #ТөрийнОнол   #ТөрийнАнгилал #ЭрхЗүйнБлог  #УлсынШинж #Уругвай #МонтевидейнКонвенц #ТөрийнЭрхҮүрэг #MontevideoConvention #ОлонУлсынЭрхЗүй #ОлонУлсынГэрээ #ДипломатХарилцаа #ОлонУлсынЭрхЗүйнҮндсэнБаримтБичиг #УлсынБүрэнЭрхтБайдал #ТөрийнЭрхЗүй #НутагДэвсгэрийнБүрэнБүтэнБайдал #ТөрЗасаг #ОлонУлсынХарилцаа #ДипломатХэлэлцээр #ОлонУлсынКонвенц #УлсынХүлээнЗөвшөөрөлт #УлсТөрийнҮүрэг #БусадУлсынЭрх #ДотоодХэрэгтХөндлөнгөөсОролцохгүйБайх #ГэрээнийБиелэлт #ОлонУлсынМаргаан #ОлонУлсынЭрхЗүйнЗарчим #ОлонУлсынБайгууллага #ОлонУлсынГэрээнийАчХолбогдол #Монтевидей #ОлонУлсынЭрхЗүйнМаргаан

Улс ба төрийн үүсэл #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ТөрийнОнол   # УлсбаТөрийнҮүсэл # УлсбаТөрҮүсэхШалтгаан # УлсбаТөрҮгүйБолохШалтгаан #ЭрхЗүй #ЭрхЗүйнБлог # DeJure #DeFacto #AdHoc #КонструктивОнол #ДеклартивОнол #Анархизм #НийгмийнГэрээнийОнол #БайгалийнЗахиргаа #ШинээрҮүссэнТөрийгХүлээнЗөвшөөрөхтэйХолбоотойНэрТомьёо #УлсыгХүлээнЗөвшөөрөхийнЭрхЗүйнАчХолбогдолҮрДагаврынТалаарОнол

Монгол төр ёсны сэтгэлгээний эх сурвалж, уламжлал #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүй #ЭрхЗүйнБлог #ТөрийнОнол #МонголТөрЁс #СэтгэлгээнийЭхСурвалж #ХосЁс #ТөрЁс #Төр #ДорнынДеспотизм #МонголТөр #МонголТөрийнСэтгэлгээ #ТөрЁсныЭхСурвалж #МонголУламжлал #НүүдэлчинСоёл #МонголТүүх #МонголҮндэстэн #ТөрийнХууль #ТөрийнТогтолцоо #ДорноДахиныСоёл #МонголТөрХүндэтгэл #МонголХуулийнҮзэл #МонголНийгэм #ЭзэнтГүрнийТүүх #ТөрСэтгэлгээ #ТөрЁсХамгаалалт #МонголЗахиргаа #ЭрхЗүйнСуурь #МонголЁсЗүй #МонголНийгмийнСэтгэлгээ #МонголТөрийнОнол #МонголТөрХүч #ТөрЁсныХарилцаа #ТөрЁсныХослол #ТөрТүүхСоёл #МонголТөрЁсЗаншил #ТөрийнҮнэтЗүйл

Түүхэн нөхцөл Чин гүрэн мөхөж, Монгол улс тусгаар тогтнолоо олж авсны дараа 1924 онд БНМАУ-ыг байгуулахыг ЗХУ дэмжиж, голчлон  нөлөөлсөн байдаг. Тиймээс XX зууны ихэнх хугацаанд Монгол улс коммунист дэглэмийн дор, нэг намын тогтолцоотой байсан. Ардчилалд шилжих үйл явц Эдийн засаг, улс төрийн тогтворгүй байдал (1980-аад он) 1980-аад он гэхэд Монгол Улс ЗХУ-аас хараат, тэр нь өөрөө улс төр, эдийн засгийн хямралтай байсантай холбоотой эдийн засгийн хүнд хэцүү байдалд орсон. 1920-иод оноос хойш төр барьж байсан МАХН-ын удирдлагын авлига хээл хахуульд автсан тогтолцоо үр ашиггүй байгааг олон нийт ухамсарлаж, дургүйцэх болсон. Ардчиллын төлөөх хөдөлгөөнүүд (1989-1990) Зүүн Европын орнуудад өрнөсөн ардчилсан хөдөлгөөн, бодлогоос санаа авч 1989 оны сүүлчээс Монголд ардчиллын төлөөх хөдөлгөөн өрнөж эхэлсэн. 1989 оны 12 дугаар сарын 10-нд залуус тайван жагсаал зохион байгуулах санаачилга гаргасан. Жагсагчид улс төрийн шинэчлэл, хүний ​​эрхийг хангах, нэг намын тогтолцоог халахыг уриалж, жагсаал цуглаан өрнүүлсэн. Засгийн газрын хариу арга хэмжээ, шинэчлэл (1990 оны 3 дугаар сар) Олон сар үргэлжилсэн эсэргүүцлийн эцэст 1990 оны 3 дугаар сард МАХН-ын Засгийн газар сөрөг хүчинтэй зөвшилцөхөөр болсон. МАХН-ын шийдвэр гаргах гол байгууллага болох Улс төрийн товчоог огцруулж, чөлөөт сонгууль явуулах амлалтад хүргэсэн. Олон намын тогтолцоог бий болгох үүднээс Үндсэн хуулийн шинэчлэлийг санаачилж, шинэ Үндсэн хуулийн төслийг боловсруулсан. Анхны ардчилсан сонгууль (1990 оны 7 дугаар сар) Монгол Улс 1990 оны 7 дугаар сард анхны олон намын сонгуулиа хийж, МАХН олонх суудал авсан ч сөрөг хүчний намууд томоохон төлөөллийг авч, шинэ эрин үеийг эхлүүлсэн. Хамтарсан Засгийн газар байгуулагдаж, зах зээлийн нийгэмд шилжих үйл явц эхэлсэн. Шинэ Үндсэн хууль батлагдсан (1992) 1992 оны 1 дүгээр сарын 13-нд Монгол Улс шинэ Үндсэн хуулиа баталж, ардчилсан төрийн тогтолцоог бүрэлдүүлэх улс төр, эрх зүйн үндсийг тавьсан. Шинэ Үндсэн хуулиар үндсэн эрх, эрх чөлөө, эрх мэдлийн хуваарилалт , олон намын улс төрийн тогтолцоог баталгаажуулсан. Шинэ хууль эрх зүйн орчин нь мөн парламент - ерөнхийлөгчийн холимог тогтолцооны бүтцийг бий болгож, Ерөнхийлөгч төрийн тэргүүн, Ерөнхий сайд Засгийн газрын тэргүүнээр ажиллахаар болсон. Эдийн засгийн шилжилт Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах зээлийн эдийн засагт шилжих нь нийгэм, эдийн засагт ихээхэн хүндрэл учруулсан. Өмч хувьчлал, эдийн засгийг либералчлах, ЗХУ-ын дэмжлэггүй болсон зэрэг нь 1990-ээд оны эхээр эдийн засгийг ноцтой уналтад хүргэсэн. Гэсэн хэдий ч Монгол Улс цаг хугацааны явцад эдийн засгаа тогтворжуулж, дэлхийн зах зээлд нэгдэж чадсан. Өнөөгийн байдал Монгол Улс ардчилалд тайван замаар шилжсэн Ази дахь хамгийн амжилттай жишээнүүдийн нэг гэж тооцогддог. 1990-ээд оноос хойш олон удаа чөлөөт, шударга сонгууль явуулж, улс төрийн тогтолцоо нь харьцангуй тогтвортой байсаар ирсэн. Авлига, уул уурхайгаас эдийн засгийн хамааралтай байдал , бүс нутгийн геополитикийн дарамт зэрэг сорилтуудыг үл харгалзан Монгол Улс ардчилсан институт, иргэний нийгмээ хөгжүүлсээр байна. 1990 оны ардчилсан хувьсгалын өв уламжлал олон монголчуудын үндэсний бахархал, өвөрмөц байдлын эх сурвалж хэвээр байна. Монгол Улсад ардчилсан төр бүрэлдсэн үйл явц #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүй #ЭрхЗүйнБлог #ТөрийнОнол #ТөрЭрхЗүйнТүүх #АрдчилсанТөр #МонголУлс #ҮндсэнХууль #МонголАрдчилал #МонголТүүх #АрдчилсанХувьсгал #МонголынШинэҮе #АрдчиллынШилжилт #МонголынСонгууль #МонголынУлсТөр #АрдчилсанТогтолцоо #МонголынЭдийнЗасаг #МонголынХувьсгал #АрдчилсанМонгол #ЗахЗээлийнШилжилт #МонголынШинэТүүх #МонголынГеополитик #МонголынИргэнийНийгэм #АрдчиллынЭхлэл #МонголынТогтолцоо #МонголынАрдТүмэн #ТөвАзийнАрдчилал #МонголХувьчлал #МонголЗахЗээл #АрдчиллынӨв #МонголынГорилт #АрдчилалДамжуулсанУлс #МонголынАвлига #МонголУулУурхай #МонголынЭрхЧөлөө #МонголУлсТөрийнӨөрчлөлт #МонголТогтвортойБайдал #МонголЭрхМэдэлХуваарилалт #МонголАрдТүмнийБахархал #Монгол1990он

#LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ТөрийнОнол #ТөрийнЗорилго #ТөрийнЧигҮүрэг #ТөрийнЗорилт #ТөрийнЗорилтынТүвшин #СубъективЗорилго #ТусгайЗорилго #ОбъективЗорилго #ИжБүрэнЗорилго #ТөрийнЗорилгынОнол #ОрчигҮеийнТөрийнЗорилго #Руссо #Локк #МарксистОнол #ЛенинистОнол #ТуйлынЗорилгынОнол #ХарьцангуйЗорилгынОнол #ТүгээмэлЗорилгынЧиглэл #ХязгаарлагдмалЗорилгынЧиглэл #ЁсСуртахууныОнол #НийгмийнГэрээнийОнол #Вольф #Бентам #Платон #Аристотель #Кант #Штайль #Еллинек #ХүнТөрөлхтнийЗорилго #ТөрийнҮндэснийЗорилго #ТөрийнҮндсэнЧигҮүрэг #ТөрийнҮндсэнБусЧигҮүрэг #ТөрийнДотоодЧигҮүрэг #ТөрийнГадаадЧигҮүрэг #ТөрийнНийгмийнЧигҮүрэг #ТөрийнЭдийнЗасгийнЧигҮүрэг #ТөрийнСанхүүгийнЧигҮүрэг #ТөрийнХяналтШалгалтынЧигҮүрэг #ТөрийнУлсТөрийнЧигҮүрэг #ТөрийнҮзэлСуртлынЧигҮүрэг #ТөрийнЭкологийнЧигҮүрэг #ТөрийнНийгмийнДэгЖурмыгХангахЧигҮүрэг

#LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ТөрийнОнол #ТөрийнБайгууламж #ТөрийнАнгилал #ТөрийнДэглэм #НэгдмэлУлс #ХолбооныУлс #НутагДэвсгэр #ХүнАм #ХаантУлс #ЗасагЗахиргааныНэгж #ҮндсэнХууль #ХуульТогтоохЭрхМэдэл #ШүүхЭрхМэдэл #ГүйцэтгэхЭрхМэдэл #ИргэнийХарьяалал #ЗуунЖилийнДайн #ЕвропынХолбоо #ЭнгийнНэгдмэлУлс #НийлмэлНэгдмэлУлс #ЗасанТогтнох #НэгдмэлХаантУлс #Шотланд #Уэльс #УмардИрланд #ИхБританиУмардИрландынНэгдсэнХаантУлс #ИхБритани #АвтономиЭрх #Люксембург #Парламент #Ерөнхийлөгч #НутагДэвсгэрийнХолбооныУлс #ҮндэстнийХолбооныУлс #ТусгаарУлсуудынХолбоо #ТүрХолбоо #ОлонУлсынНийтийнЭрхЗүй #ХэмХэмжээ #Протекторат #Уни #ХувийнУни #БодитУни #Импери #ЭзэнтГүрэн #МонголынЭзэнтГүрэн #РомынЭзэнтГүрэн #ОросынЭзэнтИмпери #БританийИмпери #Австри #Бельги #Болгар #Унгар #Герман #Грек #Дани #Ирланд #Испани #Итали #Кипр #Латви #Литва #Мальта #Нидерланд #Польш #Португал #Румын #Словак #Словени #Финланд #Франц #Хорват #Чех #Швед #Эстони #РомынГэрээ #Евро #ЕвропынНэгдсэнГэрээ #ӨөрчлөнШинэчлэхТухайГэрээ #МаастрихтынГэрээ #ШенгенийХэлэлцээр #ЕвропынПарламент

#LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ТөрийнОнол #ТөрийнДэглэм #Либерал #Консерватив #Охлократ #Тоталитар #Авторитар #Аристотель #Монархи #Тиран #Аристократ #Олигарх #Полити #Демократ #АрдчилсанТөр #АрдчилсанБусТөр #ЛибералАрдчилсан #КонсервативАрдчилсан #ОхлакратАрдчилсан #ОлонУргалчҮзэл #ТөрийнЭрхМэдэл #ЗасаглалынОнцлог #ТөрийнДэглэмийнТөрөл #АрдчилсанДэглэм #АрдчилсанБусДэглэм #ТөрийнДэглэмийнТүүхэнХөгжил #АристотелийнТөрийнДэглэмийнАнгилал #ӨнөөгийнСудлаачдынТөрийнДэглэмийнАнгилал #Тоталитаризм #Авторитаризм #АрдчиллынҮзэлБаримтлал #ХүнийЭрхЭрхЧөлөө #НийгмийнТогтолцооныӨөрчлөлт #ЭрхЗүйнЗохицуулалт #ТөрийнЗасаглалынМеханизм #УлсТөрийнШинжлэхУхаан

Төрт ёсны сэтгэлгээ Төрт ёсны сэтгэлгээ нь засаглал, эрх мэдэл , нийгмийн зохион байгуулалтыг хамардаг. Үндсэндээ төр нь тодорхой газар нутагт, хүн амын дунд төвлөрсөн эрх мэдэл бүхий улс төрийн байгууллагыг төлөөлдөг. Үүнд хууль гаргах, хэрэгжүүлэх, төрийн үйлчилгээ үзүүлэх, нөөцийг удирдах үүрэгтэй төрийн байгууллагууд багтана. Улс өөрийн нутаг дэвсгэрт хууль ёсны хүч хэрэглэх монополь эрх мэдлийг эзэмшиж, улмаар дэг журам, аюулгүй байдлыг хангах боломжоор хангагддаг. Түүнчлэн үйл ажиллагаагаа санхүүжүүлэх татварын тогтолцоог бий болгож, эдийн засаг, боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн халамж зэрэг олон нийтийн амьдралын янз бүрийн салбарыг зохицуулах бодлогыг хэрэгжүүлнэ. Төр ба иргэд хоорондын харилцаа нь улс төрийн онол, практикийн үндсэн тал юм. Иргэд хамгаалалт, засаглалын хариуд тодорхой эрхээ төрд сайн дураар хүлээлгэн өгөх нийгмийн гэрээний онолын санаанаас эхлээд, нийгэм дэх эрх мэдлийн динамик, тэгш бус байдалтай үзэл баримтлал хүртэл байдаг. Төрт ёсны сэтгэлгээ нь статик биш, нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн динамикийн өөрчлөлтийн дагуу цаг хугацааны явцад өөрчлөгддөг. Эрх мэдэл нь сонгогдсон төлөөлөгчдөд байдаг ардчилсан улсууд, төвлөрсөн хяналттай улс төрийн эрх чөлөө хязгаарлагдмал авторитар улсууд , эсвэл хоёулангийнх нь элементүүдийг хослуулсан систем зэрэг янз бүрийн хэлбэртэй байж болно. Төрт ёсны сэтгэлгээ нь нийгэм дэх засаглалын мөн чанар, иргэншлийн шинж чанарыг тодорхойлдог эрх зүй, улс төр, нийгэм, соёлын хэмжүүрүүдийг багтаасан цогц бөгөөд олон талт юм. #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүй   #ЭрхЗүйнБлог   #ТөрийнОнол #УлсбаТөрЁсныСэтгэлгээ #ШилдэгУлсбаТөрийнНомлол #РеалистТөрЁсныСэтгэлгээ #БурханлагТөрЁсныҮзэл #ХүлээнЗөвшөөрөгдөхТөрийнОнол #Монархи #Аристократ #Полити #RuleOfLaw #ЭтатистТөр #Деспотизм #Тоталитар #Авто ритар #ЭрхЗүйтТөр #ТөртЁс #ЭрхМэдэл #НийгмийнЗохионБайгуулалт #ТөрЗасаг #НийгмийнГэрээ #ИргэнийЭрх #АрдчилсанЗасаглал #УлсТөр #НийгмийнТэгшБайдал #ХуульТогтоох #ТөрийнҮйлчилгээ #НийгмийнХаламж #ЭдийнЗасаг #НийгмийнДэгЖурам #ХуульЁсныХүч #ТатварынТогтолцоо #Боловсрол #ЭрүүлМэнд #УлсТөрийнДинамик #НийгмийнӨөрчлөлт #ТөрИргэдийнХарилцаа #ТөрийнБодлого #НийгмийнХөгжил #ИргэнийҮүрэг #ХуульЁс #НийгмийнДархлаа #ЗасаглалынМөнЧанар #ЭрхЧөлөө #НийгмийнҮүрэг #ЭдийнЗасгийнУдирдлага #ТөрийнЗохионБайгуулалт #ЗасаглалынШинжЧанар #НийгмийнШударгаЁс #ИргэнийХамгаалалт #НийгмийнБүтэц #УлсТөрСудлал

Т.Гоббс, Ж.Локк, Ж.Руссо зэрэг сэтгэгчдийн хүн төрөлхтний соёл иргэншлийн талаар нарийн нандин бүтээлүүдэд, хувь хүмүүс болон тэдний амьдарч буй нийгэм хоорондын харилцааг нийгмийн гэрээний үзэл баримтлалаар тайлбарласан байдаг. Нийгмийн гэрээний онол нь нийгэм дэх эрх мэдэл, засаглалын гарал үүсэл , хувь хүмүүсийн эрх, үүрэг хариуцлагын талаар гүн гүнзгий ойлголтыг өгдөг. Нийгмийн гэрээний онолын дагуу хувь хүмүүс эрхээ хамгаалах, аюулгүй байдлаа хадгалахын тулд өөрсдийн эрх чөлөөний заримаас сайн дураар татгалзаж, эрх бүхий байгууллагад захирагдахыг зөвшөөрдөг. Энэхүү үзэл баримтлал нь нийгэм хэрхэн бүрэлддэг, хувь хүмүүс юуны учир төрийн тогтоосон дүрэм, журмыг дагаж мөрдөхийг зөвшөөрдөг талаар тайлбарладаг аж. Английн философич, орчин үеийн улс төрийн философийг үндэслэгчдийн нэг Т.Гоббс (1588-1679) “Левиафан” хэмээх бүтээлдээ байгалийн захиргааны үед хүмүүний амьдрал ганцаардмал, ядуу, муухай, харгис, богинохон байсан нөхцөл байдлыг гайхалтай дүрсэлсэн байдаг. Уг бүтээлд хувь хүмүүс тайван байдлаа хамгаалах, засаглалгүй нийгэмд үүсэх эмх замбараагүй байдлаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор гэрээ байгуулж, төв эрх мэдлийг Левиафанд олгодог. Дэг журам сахиулах, иргэдийн эрхийг хамгаалах бүрэн эрхт эрх мэдлийг төлөөлдөг Левиафан нь Иудейн сударт гардаг далайд амьдардаг домгийн амьтан бөгөөд зохиолч төрийг тэрхүү амьтантай зүйрлэсэн байдаг. Гоббсын “Левиафан” бүтээл нь нийгмийн гэрээний онолыг шинжлэх ухааны онолын түвшинд боловсруулсан гэж тооцогддог. Харин Английн философич, эрх чөлөөний философийн үндэслэгч Ж.Локк (1632-1704) байгалийн байдлыг илүү өөдрөгөөр харж, хувь хүмүүс төрөлхийн эрх чөлөөтэй, үүнийхээ дагуу өмч хөрөнгөтэй болдог, эрхээ илүү үр дүнтэй хангахын тулд нийгмийн гэрээ байгуулдаг гэж үзсэн. Түүний үзлээр төрийн үүрэг нь үнэмлэхүй биш, харин хязгаарлагдмал байхын зэрэгцээ төр орших үндэс нь иргэдийнхээ эрх, өмчийг хамгаалахад оршидог гэжээ. Локкийн санааг АНУ-ын Тусгаар тогтнолын тунхаглал зэрэг баримт бичгийг боловсруулахад ашиглан, тусгасан байдаг. Францын философич Ж.Руссо (1712-1778) “Ерөнхий хүсэл зориг” гэсэн ойлголтыг танилцуулж, нийтийн сайн сайхныг тусгасан хууль тогтоомжийг боловсруулахад иргэд хамт олноороо оролцох үед жинхэнэ ардчилал бий болно гэж үзсэн. Руссогийн хэлснээр, хувь хүмүүс өөрсдийгөө ямар нэгэн тодорхой захирагч, засгийн газарт бус, бүхэлд нь хамт олонд даатгана гэжээ. Эрх мэдлийн хууль ёсны байдал нь ардчилал, ард түмний бүрэн эрхт байдлын зарчмуудтай нягт уялдаж, удирддаг хүмүүсийн зөвшөөрлөөс үүдэлтэй гэжээ. Хэдийгээр нийгмийн гэрээний онол нь нөлөө бүхий онол хэдий ч хэд хэдэн шүүмжлэлтэй тулсан байдаг. Тухайлбал, төргүй нийгэм байсан бол түүнийг бий болгох талаар гэрээ байгуулах байсан гэх тааварлан зөвшөөрөлт нь эмпирик нотолгоо дутмаг төдийгүй бодит ертөнцийн хүчний динамик болон нийгмийн тэгш бус байдлыг тайлбарлаж чадахгүй гэж шүүмжилдэг. Гэсэн хэдий ч нийгмийн гэрээний онол нь төрийн хууль ёсны байдал, хувь хүний эрх, эрх чөлөө , эрх мэдлийн тэнцвэрт байдлын талаарх эргэцүүлэн бодох үндэс суурь болдог. Улс төрийн философийн нийгмийн гэрээний онол нь нийгмийн харилцааны бүтцийг тодорхойлж, үндсэн зарчим болсон. Гоббсын Левиафан, Локкийн жам ёсны эрх, Руссогийн ерөнхий хүсэл зориг нь засаглал, иргэншил, олон нийтийн хүсэл тэмүүллийн талаарх ойлголтыг бүрдүүлжээ. Хэдий тийм байтал эцэст нь, "Албадлага хэрэгждэг, эрхээ хасуулсан нийгэмд хувь хүмүүс нийгмийн гэрээг хүлээн зөвшөөрөх үү?" гэсэн асуултын хариултыг өгөх шаардлага байсаар байгааг тэмдэглэн үлдээх нь зөв болов уу. Ж.Танан #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ТөрийнОнол #НийгмийнГэрээнийОнол #SocialContract #Гоббс #Локк #Руссо #Левиафан #ЖамЁсныЭрх #ЕрөнхийХүсэлЗориг #Левиафан #ШударгаЁс #ХүнийЭрх #НийгмийнҮндэс #Засаглал #АрдТүмнийХүсэл #ҮндсэнХууль #ЭрхЧөлөө #ӨмчХөрөнгө #НийгмийнТогтолцоо #ЭрхМэдлийнТэнцвэр #ТөрийнТогтоосонДүрэм #ТөрийнҮүрэг #Ардчилал #НийгмийнЭмпирикШүүмжлэл #ТөрийнХуульЁсныБайдал #ШүүмжлэлтОйлголт #ХүчнийДинамик #ТэгшБайдал #ТөрийнЗарчим #НийгмийнТэгшБайдал #ОлонНийтийнХүсэл #СэтгэгчдийнҮзэл #НийгмийнТүгшүүр #ХувьХүнийТөлөөлөл #ШударгаТогтолцоо #УлсТөрийнФилософи #АрдТүмнийЭрх

Эрт дээр үеэс төр ба улсыг байгуулах асуудал үе үеийн сэтгэгчид, эрдэмтдийн сонирхлыг татаж, олон тооны онол, үзэл баримтлал дэвшүүлсэн байдаг. Тэдгээрийн зарим нь нэг нь нөгөөгөөсөө улбаатай байхад, бусад нь өөр хоорондоо зөрчилдсөн, эсвэл нэг нь нөгөөгөө үгүйсгэсэн байх нь элбэг. Ийн хүн төрөлхтөн үүссэн цагаас төр ба улсыг хэрхэн, яагаад бий болсон талаар жам ёсны эрхээс эхлээд нийгмийн гэрээ хүртэл эрдэмтэд түүхчлэн судалж тайлбарлажээ. Гэсэн хэдий ч эдгээр дүн шинжилгээнүүдийн дунд хүмүүс үргэлж төртэй байгаагүй гэж үздэг анархизм [1] гэх эсрэг тэсрэг үзэл баримтлал байдаг. Хувь хүний эрх чөлөө , сайн дурын хамтын ажиллагаанд итгэдэг анархистууд, уламжлалт төр ба улсын үүслийг тайлбарласан онолуудыг шүүмжилж, шаталсан, албадлагын эрх мэдлийг үндэс сууриар нь эсэргүүцдэг байна. Анархист үзлийн гол цөм нь төрийг дарангуйлагч институтийн хувьд үндсээр нь үгүйсгэх явдал юм. Анархистууд төр үүсэхийг жам ёсны буюу зайлшгүй хөгжил дэвшил хэмээн харах бус, харин эрх баригч элитүүд хувь хүний эрх чөлөөгөөр эрх мэдэл олж авах ноёрхлын үйл явц гэж үздэг. Тэд нийгмийн гэрээ эсвэл марксист ангийн тэмцэл аль нь ч бай, төр үүсэх онолууд нь удирдлагын шаталсан бүтцийг зөвтгөж, түүнийг мөнхжүүлэхэд үйлчилдэг хэмээн хардаг. Анархист шүүмжлэлийн гол зүйл бол төр үүсэхээс үүдэлтэй хүчний динамикийг хүлээн зөвшөөрөх явдал юм. Уламжлалт онолууд нь төрийг нийгмийн дэг журам тогтоогч, төвийг сахисан арбитр гэж дүрсэлдэг бол анархистууд төрийн эрх мэдлийг хадгалах, хүн амыг хянахын тулд оршдог төрийн албадлага, хүчирхийллийн эсрэг зогсдог. Өмчлөх эрхийг хэрэгжүүлэхээс эхлээд эсэргүү үзэл санааг дарах хүртэл, төр өөрөө дарангуйлах хэрэгсэл болж, эрх баригч ангиуд хүмүүсийн хүчийг мөлжиж, өөрсдийн ашиг сонирхлыг хамгаалахын тулд нийгмийн зардлаар оршдог хэмээн анархистууд тайлбарладаг. Парисын коммун Үүнээс гадна анархистууд, төр нь нийгмийн зохион байгуулалт, засаглалд зайлшгүй шаардлагатай гэсэн таамаглалыг эсэргүүцдэг. Тухайлбал, нийгмийн гэрээний онолын дагуу төр нь хувь хүмүүсийг төв эрх мэдэлтэй холбож өгдөг гэсэн санаа дээр тулгуурладаг бол анархистууд сайн дурын нэгдэл, төвлөрсөн бус шийдвэр гаргахын төлөө тэмцдэг. Испанийн хувьсгал Парисын коммун [2] , Испанийн хувьсгал [3] , Магониста хөдөлгөөн [4] зэрэг нь нийгэм анархист зохион байгуулалтад орсон түүхэн жишээ болдог. Энэ мэтчилэн нийгмийн зохион байгуулалтын ямарваа харьяалалгүй, төрийн бус хэлбэрүүд оршин тогтнох чадвартай нотолгоо дээр үндэслэн, анархистууд хамтын нийгэмлэгүүд харилцан туслалцах, шууд ардчиллын зарчмаар өөрөө өөрсдийгөө удирддаг ертөнцийг бий болгож чадна хэмээн төсөөлдөг байна. Магониста хөдөлгөөн Төргүй нийгмийг төсөөлөхдөө анархистууд бие даасан байдал, хамтын ажиллагааны зарчимд суурилсан хувилбаруудыг санал болгодог. Анархистууд дээрээсээ доош чиглэсэн хяналтын бүтэц, зохион байгуулалтын хэлбэрт найдахын оронд хувь хүн, хамт олон хувь заяагаа өөрсдөө тодорхойлох боломжийг дэмждэг. Сайн дурын хамтын ажиллагаа, эв нэгдлээр дамжуулан төрийн албадлага шаардлагагүйгээр нийгэм цэцэглэн хөгжих боломжтой гэж үздэг байна. Дүгнэж хэлэхэд, анархист үзэл баримтлал нь улс төрийн эрх мэдлийн талаарх уламжлалт ойлголтуудад сорилт гэлтэй. Төр дарангуйлагч мөн бол, анархистууд мөн чанарыг нь илчилж, эрх чөлөө, харилцан туслалцах үндсэн дээр хүмүүс оршин байж болно гэсэн хувилбарыг бодолцож, засаглал ба нийгмийн талаарх төсөөллөө эргэн харахыг уриалдаг. Бие даасан байдал, хамтын ажиллагааны зарчмуудыг баримталснаар төрийн дарангуйллын хүлээснээс ангид, илүү шударга, эрх тэгш дэлхийг бий болгох шинэ боломжуудыг олж чадаж юу магад. Ж.Танан Зүүлт тэмдэглэл [1]   Анархи (англ. anrchy ) Төр үгүй болсон, төр нь үйл ажиллагаагаа явуулах чадваргүй болсон буюу эсхүл эрх зүйт ёсыг хөсөрдүүлснээс улс төрийн эмх замбараагүй байдал бий болж дэг журам алдагдсан, хуульгүй орчин үүсэх. Төр ба хувь хүний зан үйлд тавих хязгаарлалтгүй болсон байна. Төр, хууль ёсыг үгүй болгон тэдгээрийг хүмүүсийн хамтын үйл ажиллагаагаар орлуулж болно гэсэн итгэл үнэмшил. [2]   Парисын коммун (франц. Commune de Paris ) Парисын коммун бол 1871 оны 3 дугаар сарын 18-наас 5-р сарын 28-ны хооронд 72 хоног үргэлжилсэн Парисыг богино хугацаанд захирч байсан радикал социалист, хувьсгалт, анархист засаг юм. Франц-Пруссын дайны үеэр, Францын II эзэнт гүрэн задран унасны дараа Францын нийслэл Парист эмх замбараагүй байдал үүсэж, үүний үр дүнд хувьсгал гарч, эрх мэдлийн хомсдолд хүргэжээ. Коммун нь анхан шатны ардчилалтай, төлөөлөгчдийг Парисын иргэдээс шууд сонгодог, нийгмийн шударга ёс, ажилчдын эрхийн төлөө тууштай зогсож байв. Сүм хийд ба төр хоёрыг салгах, талх нарийн боовны газар шөнийн цагаар ажиллахыг болиулах, бүслэлтийн хугацаанд төлөх ёстой түрээсийн төлбөрөөс чөлөөлөх, ажилгүйчүүдийг ажлын байраар хангах хоршоолол байгуулах зэрэг дэвшилтэт арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн. Гэсэн хэдий ч Коммун нь дотоод болон олон улсын консерватив хүчний ширүүн эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Ерөнхийлөгч Адольф Тиерс тэргүүтэй Францын засгийн газар Коммуныг хууль ёсны эрх мэдлийн эсрэг бослого хэмээн буруушааж, түүнийг дарахын тулд Францын армийг дайчилж Коммуныг дэмжигч олон мянган хүний аминд хүрч, олноор нь цаазалж, Парис хотыг харгис хэрцгий аргаар эргүүлэн авсан байдаг. Энэхүү үйл явдлыг түүхэнд "Цуст долоо хоног" хэмээн тэмдэглэжээ. Хэдийгээр богино хугацаанд оршин тогтнож байсан ч Парисын Коммун нь ард түмний эсэргүүцэл, ажилчдын эрх мэдэл, хувьсгалт идэвх зүтгэлийн бэлэг тэмдэг болсон. Энэ нь дэлхийн өнцөг булан бүрд дараагийн социалист хийгээд анархист хөдөлгөөнд урам зориг өгсөн төдийгүй зүүний идэвхтнүүд, эрдэмтэд радикал ардчилал, нийгмийн өөрчлөлтийн анхдагч туршилт болгон тэмдэглэсээр байна. [3] Испанийн хувьсгал ( Spanish Revolution ) Испанийн хувьсгал гэдэг нь Испанийн иргэний дайны (1936-1939) болон түүнээс хойших жилүүдэд Испанид болсон нийгэм, улс төрийн эргэлтийн үеийг хэлдэг. Зүүний, анархист, социалист хөдөлгөөн, түүнчлэн бүс нутгийн үндсэрхэг үзэл газар авсан, нарийн төвөгтэй, олон талт үзэгдэл байв. Испанийн хувьсгал нь ажилчин, тариачдын бослого өргөн тархсан, анархист нэгдэл, ажилчдын үйлдвэрүүд бий болж, анархист болон социалист фракцуудын хяналтад байсан бүс нутагт нийгмийн эрс шинэчлэлийг хэрэгжүүлснээр тодорхойлогддог. Эдгээр шинэчлэлд газар нутаг, үйлдвэр, үйлдвэрлэлийн бусад хэрэгслийг нэгтгэх, ажилчдын зөвлөлийг (нэгдэл) байгуулах, жендерийн тэгш байдал, либертари боловсролыг дэмжих зэрэг багтсан. Испанийн хувьсгалд Конфедерацион үндэсний дель Трабахо (Confederación Nacional del Trabajo) , Холбооны Анаркиста Иберика (Federación Anarquista Ibérica)  зэрэг анархист ба синдикалист байгууллагууд оролцсон. Эдгээр бүлгүүд ажилчин тариачдыг зохион байгуулалтад оруулах, фашист хүчний эсрэг эсэргүүцлийг дайчлах, тэдний хяналтад байсан нутаг дэвсгэрт либертари социалист зарчмуудыг хэрэгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Гэвч Испанийн хувьсгал эцсийн дүндээ зүүний фракцуудын дотоод хагарал, нацист Герман, фашист Итали зэрэг фашист гүрнүүд генерал Франциско Франкогийн үндсэрхэг хүчнийг дэмжсэн цэргийн хөндлөнгийн оролцоо, барууны ардчилсан орнуудын хэрэгжүүлсэн хөндлөнгөөс оролцохгүй бодлого зэрэгт дарагдсан. 1939 онд Франко ялсны дараа Испани хэдэн арван жилийн дарангуйллын дэглэмд шилжсэн. Харин зүүний идэвхтнүүд Испанийн хувьсгалын үеэр олж авсан олон ололт амжилтаа алдаж, хэлмэгдүүлэлтэд өртөж, шоронд хоригдож, цөлөгдсөн байдаг. Хэдийгээр ялагдал хүлээсэн ч Испанийн хувьсгал дэлхий даяарх анархистууд, социалистууд болон авторитаризмыг эсэргүүцэгчдийн урам зоригийн эх үүсвэр хэвээр байна. Үүнийг анхан шатны дайчилгаа, ажилчдын өөрийгөө удирдах чадвар, хувьсгалт эв нэгдлийн үлгэр жишээ болгон судалж, тэмдэглэсээр байна. [4] Магониста хөдөлгөөн ( Magonista Movement ) Ах дүү Флорес Магон (Ricardo, Enrique, and Jesús)  нарын нэрээр нэрлэгдсэн Магониста хөдөлгөөн нь XIX зууны сүүл, XX зууны эхэн үед Мексикт үүссэн хувьсгалт анархист хөдөлгөөн юм. Хөдөлгөөн нь Порфирио Диазын (Porfirio Díaz)  дарангуйллыг түлхэн унагаж, харилцан туслалцах, газар, баялгийн хамтын өмчлөлийн зарчимд суурилсан социалист нийгмийг байгуулж, уугуул ард түмний бие даасан байдлыг хангах зорилготой байв. Магонистууд Диазийн дэглэмийн эсрэг нийгмийн хувьсгал, либертари үзэл санааг сурталчилсан хувьсгалт сонин, товхимол хэвлүүлж, Мексикийн өмнөд муж болох Оаксака (Oaxaca) , Чиапас (Chiapas)  зэрэг мужуудад ажил хаялт, зэвсэгт бослого зохион байгуулсан. Магонистагийн бослогын хамгийн чухал үйл явдлуудын нэг бол Бажа Калифорнийн хувьсгал (Baja California Revolution)  гэгддэг 1910 онд гарсан бослого байв. Магонистагийн босогчид бусад хувьсгалт бүлэглэлийн хамт нутгийн хэд хэдэн хотыг хяналтдаа авч, Бажа Калифорнийн эрх чөлөөтэй, бүрэн эрхт муж (Free and Sovereign State of Baja California)  байгуулснаа зарласан. Тэд газар нутгийг нэгтгэх, ажилчдын зөвлөл байгуулах зэрэг нийгмийн янз бүрийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлсэн. Гэсэн хэдий ч Магонистагийн бослого Диазийн дэглэм болон өрсөлдөгч хувьсгалт фракцуудын эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Энэ хөдөлгөөн эцэстээ цэргийн хүч, улс төрийн арга барилын хослолоор дарагдсан. Эцэст нь ялагдал хүлээсэн ч Магониста хөдөлгөөн Мексикийн хувьсгалт түүхэнд бичигдэж, Мексик болон бусад улс орнуудад орчин үеийн анархист, социалист хөдөлгөөнд урам зориг өгсөөр байна. Нэр томьёо Бослого rebellion; восстание Төрийн эргэлт хийх, эсхүл түүний эрх хэмжээг эсэргүүцэх оролдлогыг зэвсгийн хүчээр хийх явдал. Босогч insurgent; повстанец, мятежник Иргэний төр засаг, тогтсон нийгмийн байгууллагын эсрэг зэвсэг барин тэмцэгч этгээд. #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ТөрийнОнол #Анархизм #АнархистҮзэл #Анархи #ПарисынКоммун #CommuneDeParis #ИспанийнХувьсгал #SpanishRevolution #МагонистаХөдөлгөөн #MagonistaMovement #МагонистаБослого #MagonistaRebellion

“Төрийн тухай төсөөллийн хувьсгал, хөгжил” 1.     Төрийн тухай тогтсон томьёолол бий болгож болох уу? Үндэслэлийг тайлбарлана уу. Төрийн тухай тогтсон томьёоллыг бий болгох нь тогтвортой, урьдчилан таамаглахуйц байдлыг хангах үүднээс үзэл баримтлалын хувьд сонирхол татахуйц боловч, практикт ихээхэн бэрхшээлтэй гэж харж байна. Төр нь нийгэм, эдийн засаг, соёл, улс төр зэрэг тоо томшгүй олон хүчин зүйлийн нөлөөнд автдаг, нарийн төвөгтэй, динамик шинж чанартай учраас төрийн тухай тогтсон томьёолол нь дотоод, гадаад дарамт шахалтаас үүдэлтэй байнгын өөрчлөлт хувьсал, дасан зохицох байдлыг үл тоомсорлож, цаг хугацаанд нь царцаана гэсэн үг юм. Төрөл бүрийн оролцогч талууд төр гэж юу байх, хэрхэн ажиллах талаар ялгаатай байр суурьтай байдаг. Тогтсон томьёолол нь тодорхой ашиг сонирхол, эсвэл үзэл суртлыг бусдаас илүүд үзэх нөхцөл байдлыг үүсгэж, нийгэм дэх тодорхой бүлгүүдийн зөрчилдөөн үүсгэж, эсвэл аль нэг талыг гадуурхагдахад хүргэнэ. Төрийн чухал шинж чанаруудын нэг нь өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдалд дасан зохицож, шинээр гарч ирж буй сорилтуудыг шийдвэрлэх юм. Тогтсон томьёолол нь энэхүү дасан зохицох чадварыг дарангуйлж, төрийг уян хатан бус болгож, шинэ аюул заналхийлэл, боломжуудад үр дүнтэй хариу өгөх чадваргүй болгоно. Төр, иргэд хоорондын харилцаа нь харилцан үүрэг хариуцлагыг илэрхийлдэг, уян хатан нийгмийн гэрээгээр зохицуулагддаг. Тогтсон томьёолол нь хүн амын хувьсан өөрчлөгдөж буй хэрэгцээ, хүлээлтийг тусгаагүй хатуу хязгаарлалтыг бий болгож, нийгмийн гэрээг алдагдуулж болзошгүй. Төрийг бүрдүүлэхэд түүхэн нөхцөл байдал, тэр дундаа өнгөрсөн үйл явдлууд, соёлын хэм хэмжээ, институтийн бүтэц зэрэг нь гүн гүнзгий нөлөөлсөн байдаг. Эдгээрийг статик гэж үзвэл, улсын хөгжлийг тодорхойлсон түүхэн замналыг үл тоомсорлож, түүний үндэс, мөн чанараас салгахад хүргэж болзошгүй. Төрийн тухай тогтсон томьёолол бий болгох санаа нь онолын хувьд сонирхол татахуйц мэт санагдаж болох ч, практик дээр энэ нь улс орнуудын төрөлхийн нарийн төвөгтэй, динамик байдал, хүн амын хэрэгцээ, хэтийн төлөвөөс шалтгаалж хэрэгжих боломжгүй гэж харж байна. Харин үүний оронд шударга ёс, тэгш байдал, хариуцлагын үндсэн зарчмуудыг баримталж, өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдалд дасан зохицож, хувьсан өөрчлөгдөж чадах хүртээмжтэй засаглалын тогтолцоог хөгжүүлэхэд анхаарал хандуулбал зохилтой. 2.     Төрийг гадаад дур төрхөөр болон институтчилэн тодорхойлохын ялгаа юунд орших вэ? Төрийн гадаад болон институтчилэн тодорхойлохын ялгаа Төрийг гадаад дүр төрхөөр тодорхойлох Төрийг олон улсын тогтолцооны хүрээнд дэлхийн тавцанд бусад улстай харилцахдаа тусгаар тогтносон, бие даасан байдалтайгаар улс орны дотоод асуудлаа зохицуулах, гүйцэтгэх чиг үүргийг гадаад дүр төрхөөр тодорхойлох гэнэ. Төрийг олон улсын хамтын нийгэмлэгт бусад улс хүлээн зөвшөөрсөн, тодорхой хил хязгаартай бүрэн эрхт байгууллага гэж үздэг. Энэ өнцгөөс нь харвал, төрийг дипломат харилцаатай , гэрээ хэлцэл хийдэг, олон улсын байгууллагад оролцдог эрх зүй субъект гэж үзнэ. Төрийг институтчилэн тодорхойлох Төрийг түүний дотоод бүтэц, институт, засаглалын механизмаар институтчилэн тодорхойлно. Төрийн байгууллагын үүрэг, эрх зүйн орчин, захиргааны үйл явц зэрэг төрийн дотор эрх мэдлийг хэрхэн зохион байгуулж, хэрэгжүүлж байгааг харна. Энэ үүднээс төрийг нийгмийг зохицуулах, дэг журмыг сахиулах, нийгмийг үйлчилгээгээр хангах цогц тогтолцоо гэж үзнэ. Энэхүү тодорхойлолт нь төрийн чиг үүрэг, хууль тогтоох, хэрэгжүүлэх, шүүх, үйлчилгээ үзүүлэх, иргэний нийгэм, хувийн хэвшил, төрийн бус бусад байгууллагатай харилцах харилцааг багтаана. 3.     Төрийг байнга хувьсан өөрчлөгдөж байдаг зүйл гэж ойлгож болох уу? Төрийг байнга хувьсан өөрчлөгдөж байдаг зүйл гэж ойлгож болно. Энэхүү тасралтгүй хувьсалд нийгмийн өөрчлөлт, улс төрийн динамик, дэлхийн харилцан уялдаа холбоо, эрх зүй, институтийн шинэчлэл, иргэдийн оролцоо, хямрал зэрэг хэд хэдэн хүчин зүйл нөлөөлдөг. Нийгэм нь өөрөө динамик бөгөөд цаг хугацааны явцад өөрчлөгдөхийн хэрээр төрийн бүтэц, чиг үүрэг өөрчлөгддөг. Хүн ам зүйн өөрчлөлт, соёлын хэм хэмжээ, технологийн дэвшил, эдийн засгийн нөхцөл байдал зэрэг нь төрийн үйл ажиллагаа, хэрэгжүүлж буй бодлогод нөлөөлдөг. Улс төрийн хөдөлгөөн, сонгуулийн мөчлөг, удирдлагын өөрчлөлт зэрэг нь төрийн институт, бодлогыг тодорхойлдог бөгөөд хүч чадлын динамик, үзэл суртлын өөрчлөлтөөс хамааран төрийн засаглалын хэлбэрүүд өөрчлөгддөг жамтай. Өөр хоорондоо улам бүр холбоотой болж буй ертөнцөд улс орнууд дэлхийн чиг хандлага, олон улсын гэрээ хэлэлцээр, үндэстэн дамнасан сорилтуудын нөлөөнд автдаг. Уур амьсгалын өөрчлөлт, шилжилт хөдөлгөөн, терроризм зэрэг асуудлууд нь улс орнууд дэлхийн тавцан дахь бусад оролцогчидтой хамтран ажиллахыг шаарддаг. Улс орнууд алдаа дутагдлаа засах, үр ашгаа дээшлүүлэх, өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдалд дасан зохицох зорилгоор хууль эрх зүйн болон институтийн шинэчлэлийг хийдэг. Эдгээр шинэчлэл нь Үндсэн хуульдаа өөрчлөлт оруулах, төрийн байгууллагуудын бүтцээ өөрчлөх, шинэ хууль тогтоомж батлах зэрэг байж болно. Иргэдийн оролцоо, идэвх нь төрийн хувьслыг төлөвшүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Нийгмийн шударга ёс, хүний ​​эрх, байгаль орчныг хамгаалах болон бусад шалтгааны төлөөх хөдөлгөөнүүд нь олон нийтийн санаа бодол, бодлогын хөтөлбөр, байгууллагын өөрчлөлтөд нөлөөлж болно. Дотоод болон гадаад хямрал нь улсын доторх томоохон өөрчлөлтийг хурдасгадаг. Дайн, байгалийн гамшиг, эдийн засгийн уналт, нийгмийн эрүүл мэндийн онцгой байдал зэрэг нь засгийн газруудыг шинэ бодлого хэрэгжүүлэх, тэргүүлэх чиглэлийг дахин үнэлэх, засаглалын шинэлэг арга барилыг хэрэгжүүлэхэд түлхэц болно. Төр бол хөдөлгөөнгүй бүтэц биш, харин дотоод, гадаад дарамт, нийгмийн өөрчлөлт, иргэдийн эрэлт хэрэгцээнд хариу үйлдэл үзүүлдэг динамик, хувьсан өөрчлөгдөж байдаг тогтолцоо юм. Энэхүү байнгын хувьслыг ойлгож, дасан зохицох нь үр дүнтэй засаглал, нийгмийн тогтвортой байдал, дэвшлийг хадгалахад зайлшгүй шаардлагатай. 4.     Төрд өөрчлөгдөшгүй тогтвортой шинж бий юу? Төр нь байнгын хувьсал, өөрчлөлтөд өртдөг ч цаг хугацааны явцад тогтворждог тодорхой өөрчлөгдөшгүй, тогтвортой шинж чанартай байдаг. Эдгээр шинж чанарууд нь төрийн мөн чанар, чиг үүргийг ойлгох үндэс суурь болдог. Төрийн үндсэн шинжийн нэг нь тогтоосон нутаг дэвсгэрийн хил хязгаар юм. Эдгээр хил хязгаар нь улсын нийтлэг эрх мэдэл, газарзүйн цар хүрээг тогтоодог. Хилийн маргаан, нутаг дэвсгэрийн өөрчлөлт гарч болзошгүй ч нутаг дэвсгэрийн тухай ойлголт төрийн тогтвортой шинж хэвээр байна. Бүрэн эрхт байдал гэдэг нь төрийн дээд эрх мэдэл, түүний нутаг дэвсгэрийн хүрээнд тусгаар тогтнолыг хэлнэ. Энэ нь төрийн хууль тогтоох, хэрэгжүүлэх, дотоод хэргийг удирдах, олон улсын тавцанд бусад улстай харилцах чадварыг багтаадаг. Бүрэн эрхт байдлын хэрэгжилт нь өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдлын дагуу хувьсан өөрчлөгдөж болох ч үзэл баримтлал нь өөрөө төрийн үндсэн шинж хэвээр байна. Төр нь бодлого хэрэгжүүлэх үүрэгтэй төрийн аппаратаас бүрддэг. Үүнд гүйцэтгэх, хууль тогтоох, шүүх эрх мэдлийн салбарууд, түүнчлэн захиргааны агентлагууд болон бусад байгууллагууд орно. Засгийн газрын тодорхой хэлбэр, бүтэц нь улсуудад харилцан адилгүй байж болох ч удирдах байгууллага нь тогтвортой шинжтэй байдаг. Улс нь нутаг дэвсгэрийнхээ хил хязгаарт оршин суудаг, түүний эрх мэдэлд захирагддаг хүн амаас бүрддэг. Хүн амын тоо, бүтэц, тархалтын өөрчлөлт зэрэг цаг хугацааны явцад хүн ам зүйн өөрчлөлт гарч болох ч байнгын оршин суугч хүн амтай байх нь улсын шинж юм. Төрийн эрх мэдлийг иргэд болон олон улсын хамтын нийгэмлэг хүлээн зөвшөөрч буйг хууль ёсны байдал гэнэ. Энэ нь эрх зүйн орчин, түүхэн уламжлал, ардчиллын үйл явц, үр дүнтэй засаглал зэрэг янз бүрийн эх сурвалжаас гаралтай. Хууль ёсны байдал нь маргаантай, эсвэл хэлбэлзэлтэй байж болох ч төрийн хууль ёсны байдлыг тодорхой хэмжээгээр хадгалах хэрэгцээ тогтмол хэвээр байна. Төр нь дэг журмыг сахиулах, нийгмийг үйлчилгээгээр хангах, иргэдийн эрх, аюулгүй байдлыг хамгаалах, нийтийн сайн сайхныг дэмжих зэрэг тодорхой үндсэн зорилгод үйлчилдэг. Төрөөс баримталж буй тодорхой бодлого, тэргүүлэх чиглэлүүд хувьсан өөрчлөгдөж болох ч үндсэн зорилго нь цаг хугацааны явцад харьцангуй тогтвортой хэвээр байна. Төр нь өөрчлөгдөж, дасан зохицож байдаг ч эдгээр өөрчлөгдөшгүй шинж нь түүний мөн чанар, чиг үүргийг ойлгох хүрээг бүрдүүлдэг. Эдгээр нь өөр өөр түүхэн нөхцөл байдал, засаглалын бүтцийн өөрчлөлтийг даван туулах үндсэн зарчмууд болж үйлчилдэг. “Төрийг тодорхойлох орчин үеийн хандлагууд” 1.     Легист хандлагаар "хууль=төр" гэж ойлгож болох уу? Хуулийн үзэл баримтлалын хувьд "хууль=төр" гэх нийгмийн дэг журам, засаглалын анхдагч үндэс нь эрх зүйн ач холбогдлыг онцолсон хууль зүйн шинжлэх ухааны сэтгэлгээ бүхий эрх зүйн позитивизмын хүрээнд ойлгож болно. Энэ үүднээс төрийг эрх зүйн эцсийн эх сурвалж гэж үзэж, эрх зүйн тогтолцоог төр эрх мэдлээ хэрэгжүүлэх, нийгмийг зохицуулах үндсэн механизм гэж үздэг. Эрх зүйн позитивизмын дагуу хуулийн эрх мэдэл төрөөс үүсэлтэй. Төр нь тухайн нутаг дэвсгэрийн бүрэн эрхт байгууллагын хувьд хууль тогтоох, хэрэгжүүлэх, тайлбарлах эрхтэй. Энэ үүднээс авч үзвэл, хууль ёсны байдал нь аливаа ёс суртахууны болон байгалийн жам ёсны зарчмаас илүүтэйгээр түүнийг төрөөс тунхаглахад үндэслэдэг. Легист хандлагад төр нь хууль тогтоомжийг эх сурвалж, эрх мэдлийн түвшнээр нь ангилж, шаталсан эрх зүйн тогтолцоог бий болгодог. Үүнд Үндсэн хууль, хууль тогтоомж, захиргааны зохицуулалт, шүүхийн хууль багтдаг. Төр эдгээр хуулиудыг өөрийн үндсэн хууль, эрх зүйн орчинтой нийцүүлэхийг баталгаажуулдаг. Төр нь гүйцэтгэх болон шүүх эрх мэдлээр дамжуулан хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх, шийдвэрлэх үүрэгтэй. Хууль сахиулах байгууллага нь хуулийг дээдлэн, зөрчлийг шалгадаг бол шүүх нь маргааныг шийдвэрлэх, шударга ёсыг хэрэгжүүлэхэд хуулийг тайлбарлан хэрэглэнэ. Төр хүч хэрэглэх монополь эрх зүйн хэм хэмжээг дагаж мөрдөх боломжийг олгодог. Хууль зүйн үүднээс авч үзвэл төрийн үндсэн чиг үүрэг нь хууль дээдлэх замаар нийгмийн хэв журам, тогтвортой байдлыг тогтоох, хадгалах явдал юм. Төр хууль тогтоомжийг баталж мөрдүүлснээр хувь хүний ​​зан үйлийг зохицуулж, зөрчлийг шийдвэрлэж, иргэдийнхээ эрх ашгийг хамгаалдаг. Энэ нь эмх замбараагүй байдлаас урьдчилан сэргийлж, урьдчилан таамаглах боломжтой, эмх цэгцтэй нийгмийг бий болгодог. Эрх зүйн позитивизм нь ихэвчлэн эрх зүйн дүрэм, журмын үндсэн агуулга, ёс суртахууны үр дагавраас илүүтэй албан ёсны шинж чанарт анхаарлаа хандуулж, хууль тогтоомжид албан ёсны хандлагыг баримталдаг. Энэ үүднээс авч үзвэл, хуулийн хүчин төгөлдөр байдал нь ёс суртахууны болон ёс зүйн зарчимд нийцэж байгаа эсэхээс илүүтэйгээр, албан ёсоор батлагдсан, тогтсон эрх зүйн хэм хэмжээнд нийцэж байгаагаар тодорхойлогддог. Дүгнэж хэлэхэд, легист хандлагын хүрээнд "хууль=төр" нь нийгмийг удирдах, нийгмийн дэг журмыг сахиулах үндсэн хэрэгсэл болох хуулийг бий болгох, хэрэгжүүлэх, шийдвэрлэх төрийн гол үүргийг тусгадаг. 2.     М.Веберийн “төр бол хууль ёсны хүч” гэснийг гартаа буу барьсан дээрэмчний тушаалаас хэрхэн ялгах вэ? Макс Веберийн “төр бол хууль ёсны хүч” гэсэн үзэл баримтлал нь тухайн нутаг дэвсгэрт хууль ёсны дагуу монополь эрхийг төр эзэмшдэг гэсэн санааг илэрхийлдэг. Энэхүү хууль ёсны байдал нь төрийн эрх мэдлийг иргэд, нийгэм хүлээн зөвшөөрснөөр бий болдог. Гэсэн хэдий ч төрийн хууль ёсны хүч хэрэглэхийг буутай дээрэмчний тушаалаас ялгахын тулд хэд хэдэн үндсэн ялгааг ойлгох шаардлагатай. Төрийн албадлагын эрх нь нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдсөн эрх зүйн орчин, институтийн бүтцэд суурилдаг. Энэхүү эрх мэдэл нь Үндсэн хуулийн заалтууд, тогтоосон хууль тогтоомж, журмаас үүдэлтэй. Харин дээрэмчний тушаал нь хууль ёсны үндэслэлгүй бөгөөд зөвхөн айлган сүрдүүлэхэд үндэслэдэг. Төрийн эрх мэдэл нь эрх баригчдын зөвшөөрөлд суурилдаг бөгөөд энэ нь иргэд төрөөс дэг журам сахиулах, эрх ашгаа хамгаалах зорилгоор албадлагын эрхийг ерөнхийд нь хүлээн зөвшөөрдөг гэсэн үг юм. Энэхүү зөвшөөрлийг ихэвчлэн сонгууль, засаглалд оролцох зэрэг ардчилсан үйл явцаар илэрхийлдэг. Харин дээрэмчний тушаал нь хүмүүсийн зөвшөөрөлгүй, эсэргүүцэл, эсвэл айдастай тулгардаг. Төр нь түүний байгууллага, эрх зүйн тогтолцоо, хууль сахиулах байгууллагууд, төрийн эрх мэдлийн хяналт тэнцвэрийг агуулсан албан ёсны институтийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Эдгээр байгууллагууд нь хариуцлага, ил тод байдал, хууль дээдлэх ёсыг хангах зорилготой юм. Харин дээрэмчин нь аливаа албан ёсны институтийн хүрээнээс гадуур үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд эрх зүй хийгээд ёс зүйн хязгаарлалтад захирагддаггүй. Нийтийн эрх ашгийг хамгаалах, хувь хүний ​​эрхийг хамгаалах, нийтийн хэв журмыг сахиулах, нийгэмд шударга гэж үздэг хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх зорилгоор төрийн хүч хэрэглэх явдлыг ерөнхийдөө хууль ёсны гэж үздэг. Харин дээрэмчний тушаал нь хувийн ашиг сонирхол, эсвэл нийгэмд хууль ёсны гэж хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй гэмт хэргийн зорилготой байдаг. Төр нь ардчилсан үйл явц, хууль эрх зүйн механизм, олон нийтийн хяналт зэрэг олон төрлийн хариуцлага, хяналтыг хэрэгжүүлдэг. Төрийн албан хаагчид, хууль сахиулах байгууллагууд эрх мэдлээ урвуулан ашигласан тохиолдолд хариуцлага хүлээнэ. Харин дээрэмчин ямар ч хариуцлага, хяналтгүйгээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг бөгөөд хууль эрх зүйн болон ардчилсан хязгаарлалтад өртдөггүй. Дүгнэж хэлэхэд, төр, буутай дээрэмчин хоёулаа бие махбодын хүч хэрэглэж болох ч тэдний үйл ажиллагааны хууль ёсны байдал нь үндсэндээ өөр байдаг. Төрийн хүч хэрэглэх нь хууль ёсны эрх мэдэл, олон нийтийн зөвшөөрөл, институтийн тогтолцоо, хууль ёсны зорилго, хариуцлагын механизмд суурилдаг бол дээрэмчний тушаалд эдгээр чухал элементүүд байхгүй бөгөөд хууль бус байдаг. 3.     Төрийн хүлээн зөвшөөрөгдөх байдлыг хууль зүйн болон социологийн хандлагын үүднээс тайлбарлана уу? Төрийг хүлээн зөвшөөрөх нь хууль зүйн хийгээд социологийн аль аль хандлагын үүднээс тайлбарлаж болох агаад тус бүр олон улсын хамтын нийгэмлэг дэх улсуудыг хүлээн зөвшөөрөх үйл явц, үр дагаврын талаарх ойлголтыг өгнө. Хууль зүйн хандлага Хууль зүйн үүднээс авч үзвэл төрийг хүлээн зөвшөөрөх гэдэг нь олон улсын эрх зүйн хүрээнд нэг улс оршин тогтнох, бүрэн эрхт субъект гэж албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөгдөхийг хэлнэ. Энэхүү хүлээн зөвшөөрөлт нь ихэвчлэн дипломат шугамаар явагддаг бөгөөд дипломат төлөөлөгчөө солилцох, дипломат харилцаа тогтоох, гэрээ, хэлэлцээрт гарын үсэг зурах зэрэг үйл ажиллагааг хамарч болно. Хууль зүйн үүднээс төрийг хүлээн зөвшөөрөх Олон улсын эрх зүйд улс ба төрийн тодорхой шалгуур, тухайлбал тодорхой нутаг дэвсгэр, байнгын хүн ам, засгийн газар, бусад улстай харилцах чадавхыг хүлээн зөвшөөрдөг. Хүлээн зөвшөөрөх нь эдгээр шалгуурыг хангаж байгаа эсэхийг үнэлэхэд суурилдаг. Улсыг бусад улс хүлээн зөвшөөрсний дараа нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, дипломат халдашгүй дархан байдал, олон улсын байгууллагад элсэх зэрэг олон улсын эрх зүйн хүрээнд тодорхой эрх, үүрэг хүлээдэг. Хүлээн зөвшөөрөх гэдэг нь тухайн улсын нутаг дэвсгэр дэх бүрэн эрх, эрх мэдлийг хүлээн зөвшөөрөхийг хэлнэ. Хүлээн зөвшөөрөх нь нэг талт буюу улс өөр улсыг хүлээн зөвшөөрөх шийдвэрийг бие даан гаргах, эсвэл олон талт, олон улс хамтран шинэ улсыг хүлээн зөвшөөрч болно. Олон талт хүлээн зөвшөөрөлт нь олон улсын хамтын нийгэмлэгийн хүрээнд илүү чухал ач холбогдолтойн дээр хууль ёсны шинж чанартай байдаг. Зарим тохиолдолд улсууд хилийн маргаан, засаглалын дотоод асуудал, олон улсын хэм хэмжээг дагаж мөрдөх зэрэг тодорхой асуудлуудыг шийдвэрлэх хүртэл нөхцөл тавьж хүлээн зөвшөөрч болно. Нөхцөлтэй хүлээн зөвшөөрөх нь улс орнуудад өөрсдийн зан төлөвт нөлөөлөх хөшүүргийг хадгалахын зэрэгцээ шинээр гарч ирж буй улс орнуудад дэмжлэг үзүүлэх боломжийг олгодог. Социологийн хандлага Социологийн үүднээс авч үзвэл төрийг хүлээн зөвшөөрөх нь хууль ёсны албан ёсны байдлаас давсан нийгмийн цогц үйл явц, динамикийг хамардаг. Социологичид төрийг хүлээн зөвшөөрөх нь олон улсын тогтолцооны хүрээнд нийгмийн харилцан үйлчлэл, өвөрмөц байдал, эрх мэдлийн харилцааны өргөн хүрээг хамарсан хэв маягийг хэрхэн бүрдүүлж, тусгаж байгааг судалдаг. Социологийн үүднээс төрийг хүлээн зөвшөөрөх Төрийг хүлээн зөвшөөрөх нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн төр болон түүний иргэдийн хувьд үндэсний болон төрийн өвөрмөц байдал, тухайн улсын бүрэн эрхт байдал, харьяалагдах мэдрэмжийг бэхжүүлдэг. Төрийг хүлээн зөвшөөрөх нь олон улсын тогтолцооны эрх мэдлийн динамик ба шатлалыг тусгаж бэхжүүлдэг. Хүлээн зөвшөөрөгдсөн улсууд илүү нөлөөтэй, нөөц баялгийн хүртээмжтэй болох бол, хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй, эсвэл хэсэгчлэн хүлээн зөвшөөрөгдсөн улсууд дэлхийн үйл явдлаас гадуурхагдах эрсдэлтэй тулгардаг. Төрийг хүлээн зөвшөөрөхөд нийгмийн хэм хэмжээ, олон улсын хамтын нийгэмлэгийн хууль ёсны байдлын талаарх ойлголт нөлөөлдөг. Хүний эрхийг хүндэтгэх, ардчилсан зарчмуудыг баримтлах зэрэг хүлээн зөвшөөрөгдсөн зан үйлийн хэм хэмжээг дагаж мөрддөг улс орнууд хүлээн зөвшөөрөгдөж, дэмжлэг авах магадлал өндөр байдаг. Төрийг хүлээн зөвшөөрөх нь улс хоорондын дипломат харилцаа холбоог бүрдүүлдэг. Хүлээн зөвшөөрөгдсөн улсууд албан ёсны дипломат сувгууд руу нэвтрэх боломжтой байдаг бол хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй улсууд өөрсдийн ашиг сонирхлыг хэрэгжүүлэхийн тулд албан бус, эсвэл далд, нуугдмал байдлаар явагдана. Дүгнэж хэлэхэд, төрийг хүлээн зөвшөөрөх нь олон улсын эрх зүйн хүрээнд төрийн эрхийг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөх, олон улсын тогтолцоо дахь өвөрмөц байдал, эрх мэдэл, хэм хэмжээ, дипломат харилцааны өргөн хүрээний нийгмийн динамикийг багтаасан хууль зүйн албан ёсны хийгээд социологийн үйл явцыг хамардаг. *** #LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ТөрийнОнол #ТөрийнТухайТөсөөллийнХувьсгал #ТөрийнХөгжил #ТөрийгТодорхойлохОрчинҮеийнХандлагууд #Вебер #ТөрийнТухайТогтсонТомьёолол #ТөрийнШинж #ЭрхЗүйнОнол #ЛегистХандлага #МВеберийнОнол #ТөрийнГадаадДүрТөрх #ТөрийгИнститутчилэнТодорхойлох #ТөрийнХувьсанӨөрчлөгдөхШинж #ТөрийнТогтвортойШинжЧанар #ТусгаарТогтнол #БүрэнЭрхтБайдал #ХуульЁсныБайдал #ЭрхЗүйПозитивизм #ЗасаглалынМеханизм #ХуульТэнцүүТөр #ТөрийнДинамикШинж #ТөрийнДасанЗохицохЧадвар #НийгмийнГэрээ #МаксВебер #ТөрБолХуульЁсныХүч #ШударгаЁс #ТэгшБайдал #УянХатанЗасаглал #ТогтвортойБайдал